Trung tâm trọng tài Thương mại và Đầu tư Việt Nam ...
HƯỚNG DẪN VỀ XUNG ĐỘT LỢI ÍCH TRONG TRỌNG TÀI QUỐC TẾ
Vào tháng 2/2024 vừa qua, Hiệp hội Luật sư Quốc tế (IBA) đã phát hành phiên bản mới nhất của bản Hướng dẫn của IBA về xung đột lợi ích trong trọng tài quốc tế (Phiên bản 2024). Đây là phiên bản cải tiến của phiên bản 2014 trước đây.
1. Hướng dẫn của IBA về xung đột lợi ích trong trọng tài quốc tế là gì?
Xét cho cùng, mọi hành vi đều hướng đến mục tiêu là lợi ích. Trong một số trường hợp, phán quyết của trọng tài có thể bị huỷ bỏ hoặc không thể thực thi được do những xung đột về lợi ích, đặc biệt là các sự kiện, tình tiết không được công khai. Chính vì vậy, việc có một hướng dẫn chung về vấn đề này sẽ đóng vai trò rất lớn trong việc thống nhất, hoàn thiện quy định về trọng tài, góp phần nâng cao khả năng thực thi của phán quyết trọng tài.
Theo Uỷ ban Trọng tài IBA: “Hướng dẫn về xung đột lợi ích là công trình toàn diện nhất cho đến nay nhằm xác định khuôn khổ để có thể đảm bảo tính công bằng của trọng tài trên trường quốc tế một cách hiệu quả nhất…”
Như cái tên được đặt ra, văn bản này là một hướng dẫn, không mang tính bắt buộc về mặt pháp lý và không thay thế các quy định pháp luật của bất cứ quốc gia hiện hành nào, các quy tắc trọng tài, các quy tắc ứng xử hoặc các quy định khác, các công cụ ràng buộc do các bên lựa chọn. Trên thực tế, thông qua các cuộc khảo sát năm 2022 do Tiểu ban chuyên trách của IBA tiến hành, Hướng dẫn của IBA là một công cụ hữu ích và hiệu quả trong trọng tài quốc tế [1].
2. Tổng quan về Hướng dẫn của IBA về xung đột lợi ích trong trọng tài quốc tế:
Hướng dẫn của IBA về xung đột lợi ích trong trọng tài quốc tế phiên bản 2024 gồm 02 phần chính:
- Phần 1: Nguyên tắc chung về tính khách quan, độc lập và công khai
(1) Nguyên tắc chung:
Theo nguyên tắc này, Trọng tài viên phải đảm bảo tính vô tư, độc lập và khách quan với các bên khi tham gia giải quyết tranh chấp bằng trọng tài cho tới khi phán quyết cuối cùng được đưa ra hoặc chấm dứt quá trình tố tụng.
(2) Xung đột lợi ích:
Trong các trường hợp có bất kì nghi ngờ về tính vô tư, độc lập của trọng tài viên về quá trình xét xử; trọng tài viên từ chối chỉ định hoặc từ chối tiếp tục làm trọng tài trong quá trình xét xử. Những nghi ngờ này chỉ được chấp thuận khi được quy định và mô tả trong Hướng dẫn này.
(3) Tính công khai của trọng tài:
Các tình tiết, sự kiện có thể làm nảy sinh nghi ngờ về tính khách quan hoặc độc lập của trọng tài phải được tiết lộ cho các bên, tổ chức trọng tài hoặc cơ quan chỉ định khác và các thành viên khác của Hội đồng trọng tài (nếu có). Căn cứ vào các tiêu chuẩn, quy định và hướng dẫn của Hướng dẫn này, vai trò của Trọng tài viên và kết quả trọng tài sẽ được quyết định.
(4) Miễn trừ của các bên:
Các trọng tài viên có thể được bổ nhiệm hoặc tiếp tục thực hiện nhiệm vụ trong một số trường hợp được miễn trừ trách nhiệm tại điều khoản này.
(5) Phạm vi:
Các nguyên tắc này được áp dụng cho toàn bộ thành viên Hội đồng trọng tài, Thư ký và trợ lý trọng tài và trong tất cả các giai đoạn trọng tài.
(6) Các mối liên hệ:
Điều khoản này quy định các mối liên hệ với các trọng tài viên, từ đó xem xét mức độ liên quan của sự kiện, hoàn cảnh liệu có ảnh hưởng, xung đột đến lợi ích như đã đề cập.
(7) Nghĩa vụ của các bên và Trọng tài:
Trọng tài và các bên liên quan phải có các nghĩa vụ thông báo, cung cấp thông tin hoặc đưa ra các yêu cầu hợp lí nhằm xác định các tình tiết, sự kiện có thể gây ra xung đột về lợi ích. Việc không tiết lộ các tình tiết, sự kiện này không được coi là hành vi thiếu hiểu biết.
- Phần 2: Áp dụng thực tế các nguyên tắc chung
Trong phần này, văn bản đã nêu ra một số tình huống có thể xảy ra trọng hoạt động trọng tài thực tế, phân chia thành các nhóm nhằm giải thích rõ hơn, thống nhất hơn các nguyên tắc được nêu ở Phần 1. Danh sách này có thể không bao quát được hết các tình huống nhưng nhìn chung, danh sách có thể được coi như phần tham khảo; tình huống thực tế sẽ được thực thi theo các Nguyên tắc chung đã được nêu ở Phần 1.
(1) Danh mục Đỏ không thể miễn trừ:
Xuất phát từ nguyên tắc “không ai có thể tự mình phán xét” [2], danh mục này bao gồm các tình huống, theo IBA, là vi phạm nghiêm trọng đến nguyên tắc khách quan, độc lập. Theo đó, nếu chấp nhận tình huống như vậy sẽ không thể giải quyết được tranh chấp.
(2) Danh mục Đỏ có thể miễn trừ:
Đây là danh mục các tình huống vi phạm nhưng có thể được miễn trừ khi và chỉ khi các bên nhận thức được hệ quả của tình huống này nhưng vẫn chấp thuận trọng tài viên đó tham gia giải quyết tranh chấp.
(3) Danh mục Cam:
Danh mục này nêu một số tình huống cụ thể có thể làm nảy sinh nghi ngờ về tính khách quan và/ hoặc độc lập của trọng tài viên trong một số vụ việc nhất định. Trọng tài viên rơi vào các trường hợp này phải có nghĩa vụ thông báo về tình huống này. Nếu sau khi tình tiết, sự kiện được tiết lộ, các bên không đưa ra phản đối hoặc không phản đối kịp thời thì tư cách của trọng tài viên đó vẫn được tiếp tục duy trì.
(4) Danh mục Xanh:
Theo danh mục này, một số tình tiết, sự kiện không có khả năng gây xung đột về lợi ích hoặc gây xung đột lợi ích trên thực tế. Vì vậy, trọng tài viên không có nghĩa vụ tiết lộ các tình huống thuộc danh mục này.
Có thể nói, mặc dù không có hiệu lực thay thế các quy định pháp luật nhưng văn bản này vẫn có thể được coi như một khuôn mẫu chung, thống nhất để quản lí, thực hiện hoạt động trọng tài một cách có hiệu quả. Bản Hướng dẫn này đã tương đối cập nhật được xu thế thực tế của hoạt động trọng tài hiện nay, đóng vai trò quan trọng trọng việc thúc đẩy tính công bằng, minh bạch trong xét xử trọng tài, nâng cao hiệu lực, hiệu quả của phán quyết trọng tài.
Tham khảo:
1. Hướng dẫn của IBA về xung đột lợi ích trong trọng tài quốc tế (Phiên bản 2024)
2. Bài viết “IBA Guidelines on Conflicts of Interest in International Arbitration” của International Arbitration
3. Website của Hiệp hội Luật sư Quốc tế
Như cái tên được đặt ra, văn bản này là một hướng dẫn, không mang tính bắt buộc về mặt pháp lý và không thay thế các quy định pháp luật của bất cứ quốc gia hiện hành nào, các quy tắc trọng tài, các quy tắc ứng xử hoặc các quy định khác, các công cụ ràng buộc do các bên lựa chọn. Trên thực tế, thông qua các cuộc khảo sát năm 2022 do Tiểu ban chuyên trách của IBA tiến hành, Hướng dẫn của IBA là một công cụ hữu ích và hiệu quả trong trọng tài quốc tế [1].
2. Tổng quan về Hướng dẫn của IBA về xung đột lợi ích trong trọng tài quốc tế:
Hướng dẫn của IBA về xung đột lợi ích trong trọng tài quốc tế phiên bản 2024 gồm 02 phần chính:
- Phần 1: Nguyên tắc chung về tính khách quan, độc lập và công khai
(1) Nguyên tắc chung:
Theo nguyên tắc này, Trọng tài viên phải đảm bảo tính vô tư, độc lập và khách quan với các bên khi tham gia giải quyết tranh chấp bằng trọng tài cho tới khi phán quyết cuối cùng được đưa ra hoặc chấm dứt quá trình tố tụng.
(2) Xung đột lợi ích:
Trong các trường hợp có bất kì nghi ngờ về tính vô tư, độc lập của trọng tài viên về quá trình xét xử; trọng tài viên từ chối chỉ định hoặc từ chối tiếp tục làm trọng tài trong quá trình xét xử. Những nghi ngờ này chỉ được chấp thuận khi được quy định và mô tả trong Hướng dẫn này.
(3) Tính công khai của trọng tài:
Các tình tiết, sự kiện có thể làm nảy sinh nghi ngờ về tính khách quan hoặc độc lập của trọng tài phải được tiết lộ cho các bên, tổ chức trọng tài hoặc cơ quan chỉ định khác và các thành viên khác của Hội đồng trọng tài (nếu có). Căn cứ vào các tiêu chuẩn, quy định và hướng dẫn của Hướng dẫn này, vai trò của Trọng tài viên và kết quả trọng tài sẽ được quyết định.
(4) Miễn trừ của các bên:
Các trọng tài viên có thể được bổ nhiệm hoặc tiếp tục thực hiện nhiệm vụ trong một số trường hợp được miễn trừ trách nhiệm tại điều khoản này.
(5) Phạm vi:
Các nguyên tắc này được áp dụng cho toàn bộ thành viên Hội đồng trọng tài, Thư ký và trợ lý trọng tài và trong tất cả các giai đoạn trọng tài.
(6) Các mối liên hệ:
Điều khoản này quy định các mối liên hệ với các trọng tài viên, từ đó xem xét mức độ liên quan của sự kiện, hoàn cảnh liệu có ảnh hưởng, xung đột đến lợi ích như đã đề cập.
(7) Nghĩa vụ của các bên và Trọng tài:
Trọng tài và các bên liên quan phải có các nghĩa vụ thông báo, cung cấp thông tin hoặc đưa ra các yêu cầu hợp lí nhằm xác định các tình tiết, sự kiện có thể gây ra xung đột về lợi ích. Việc không tiết lộ các tình tiết, sự kiện này không được coi là hành vi thiếu hiểu biết.
- Phần 2: Áp dụng thực tế các nguyên tắc chung
Trong phần này, văn bản đã nêu ra một số tình huống có thể xảy ra trọng hoạt động trọng tài thực tế, phân chia thành các nhóm nhằm giải thích rõ hơn, thống nhất hơn các nguyên tắc được nêu ở Phần 1. Danh sách này có thể không bao quát được hết các tình huống nhưng nhìn chung, danh sách có thể được coi như phần tham khảo; tình huống thực tế sẽ được thực thi theo các Nguyên tắc chung đã được nêu ở Phần 1.
(1) Danh mục Đỏ không thể miễn trừ:
Xuất phát từ nguyên tắc “không ai có thể tự mình phán xét” [2], danh mục này bao gồm các tình huống, theo IBA, là vi phạm nghiêm trọng đến nguyên tắc khách quan, độc lập. Theo đó, nếu chấp nhận tình huống như vậy sẽ không thể giải quyết được tranh chấp.
(2) Danh mục Đỏ có thể miễn trừ:
Đây là danh mục các tình huống vi phạm nhưng có thể được miễn trừ khi và chỉ khi các bên nhận thức được hệ quả của tình huống này nhưng vẫn chấp thuận trọng tài viên đó tham gia giải quyết tranh chấp.
(3) Danh mục Cam:
Danh mục này nêu một số tình huống cụ thể có thể làm nảy sinh nghi ngờ về tính khách quan và/ hoặc độc lập của trọng tài viên trong một số vụ việc nhất định. Trọng tài viên rơi vào các trường hợp này phải có nghĩa vụ thông báo về tình huống này. Nếu sau khi tình tiết, sự kiện được tiết lộ, các bên không đưa ra phản đối hoặc không phản đối kịp thời thì tư cách của trọng tài viên đó vẫn được tiếp tục duy trì.
(4) Danh mục Xanh:
Theo danh mục này, một số tình tiết, sự kiện không có khả năng gây xung đột về lợi ích hoặc gây xung đột lợi ích trên thực tế. Vì vậy, trọng tài viên không có nghĩa vụ tiết lộ các tình huống thuộc danh mục này.
Có thể nói, mặc dù không có hiệu lực thay thế các quy định pháp luật nhưng văn bản này vẫn có thể được coi như một khuôn mẫu chung, thống nhất để quản lí, thực hiện hoạt động trọng tài một cách có hiệu quả. Bản Hướng dẫn này đã tương đối cập nhật được xu thế thực tế của hoạt động trọng tài hiện nay, đóng vai trò quan trọng trọng việc thúc đẩy tính công bằng, minh bạch trong xét xử trọng tài, nâng cao hiệu lực, hiệu quả của phán quyết trọng tài.
Tham khảo:
1. Hướng dẫn của IBA về xung đột lợi ích trong trọng tài quốc tế (Phiên bản 2024)
2. Bài viết “IBA Guidelines on Conflicts of Interest in International Arbitration” của International Arbitration
3. Website của Hiệp hội Luật sư Quốc tế
